Onze maatschappij is de jongste decennia aan sneltempo aan het verduurzamen. Zonnepanelen, warmtepompen, elektrische wagens, noem maar op. 'Op naar en duurzame toekomst' horen we wel vaak. Er is echter één onwaarschijnlijk belangrijk onderdeel dat steevast ontweken wordt. Duurzame gezondheid. Een duurzaam gezonde planeet kan niet bestaan zonder duurzame gezonde bevolking. De bittere kanttekening is dat het kapitalistisch economisch model van onze maatschappij niet erg te vinden is voor die duurzame toekomst.

Beweging en natuurlijke voeding essentieel voor duurzame gezondheid

Terwijl we om de oren worden geslagen met het klimaatprobleem krijgen we steeds meer te kampen met welvaartsziekten. Welvaartsziekten die een gevolg zijn van een ongezonde en sedentaire levensstijl. We zitten stil in de file, we zitten stil als we via een app onze bankverrichtingen of inkopen doen. De jeugd, die moord en brand schreeuwt voor een duurzaam klimaat, zit massaal op het schermpje te tokkelen in koffiesalons, waar ze zoetigheden in grote hoeveelheden verorberen. De welvaartsziekten zijn ook bij hen al zichtbaar. Zowel overgewicht en diabetes is enorm toegenomen bij de jeugd, hun algemene fitheid is fel verminderd en ook mentale problemen steken steeds vaker de kop op bij jongeren. 

Terwijl we met man en macht proberen de planeet weer gezond te krijgen, laten we onze eigen gezondheid verkommeren en stapelen we welvaartsziekten op: obesitas, kanker, hart- en vaatziekten en de steeds toenemende allergieën en intoleranties. Maar ook rug-, nek- en knieprobleen en andere fysieke klachten ten gevolge van overgewicht, verzwakte spieren en langdurig zitgedrag zijn welvaartsziekten. En dan hebben we het nog niet over dat andere grote luik van de welvaartsziekten, de psychologische klachten. Burn-outs en depressies behoren tot de aandoeningen die een gevolg zijn van onze sedentaire levensstijl.

Verminderen is de boodschap.

"But if less is more, how do you keep score?" zingt Edie Vedder in Society. De ecologische voetafdruk van de mens zou een gigantisch stuk kleiner zijn als we minder zouden nodig hebben. "Minder wat?" hoor ik je denken. De Club Van Rome voorspelde ruim vijftig jaar geleden al  (De grenzen aan groei) dat groei onze doodsteek zou kunnen zijn. Laten we dat verminderen door gezonder te zijn eens bekijken.

• Minder farma: Wie gezond is, heeft minder medicatie nodig. Een gezonde bevolking heeft minder medicatie nodig. Minder diabetes, minder obesitas, minder bloeddrukproblemen, minder kanker en minder mentale problemen is maar een kleine greep uit de voordelen van een gezonde bevolking. De farmaceutische sector is op wereldschaal enorm groot. Stel dat je die voor de helft kan overbodig maken door gezondheid, dat zou een vermindering betekenen aan productie, transport, gebouwen, afval, gebruik van grondstoffen, ...
• Minder medische zorg: Het is een logische stap van farma naar de rest van de medische wereld. Minder ziekenhuizen, minder ziekenhuisbedden, minder revalidatiecentra, minder braces, minder operatiemateriaal, minder klein medisch materiaal, ... En hier geldt eveneens: minder productie, minder transport, minder grondstoffen, minder afval, ...
• Mobiliteit: Heel tof, al die elektrische wagens, bussen, E-steps, E-bikes, maar we kunnen ook zonder. Met we bedoel ik niet iedereen altijd, maar bedoel ik velen van ons en in vele omstandigheden. Wie fit en gezond is, draait zijn hand niet om voor een verplaatsing van 10km met de gewone fiets te doen. Wie minder fit is, zal sneller kiezen voor een e-bike in plaats van ene gewone fiets, of voor een ander gemotoriseerd middel. Minder fitte mensen zullen vel sneller de bus nemen voor een korte verplaatsing dan fitte mensen. Bij het ouder worden blijven gezonde mensen langer fit en langer mobiel. Ze zijn minder aangewezen op hulpmiddelen om zich te verplaatsen, of dat dan een bus, wagen, rolstoel of rolator is. Elk voorwerp dat geproduceerd worden, vergt een productieproces dat vermeden kan worden. E-bussen, e-wagens, e-bikes zijn niet per definitie een negatieve evolutie, maar de ecologische afdruk is sowieso recht evenredig met hoeveel we ervan produceren. Meer productie is grotere ecologische afdruk. 
• Voeding: Beleidsmakers houden maar wat graag hun pollekes af van onze levensstijl te willen omgooien. Neem er eender welk boek over voeding en gezondheid bij of spreek met elke professional met kennis ter zake -dat hoeft niet eens en specialist te zijn-. Onze voedingsindustrie is misschien wel het grootste kankergezwel van onze maatschappij. Bewaarmiddelen, bewerkte voeding, toegevoegde suikers, we vinden ze in snacks, frisdranken, fastfood, beleg, voorverpakte voeding en ook in heel veel waarvan we denken dat het gezonde voeding is. Je maag krimpt ineen als je leest hoe schadelijk die dingen zijn voor de gezondheid en als je in een volgende zin leest dat die producenten bewust die toxische ingrediënten erin verwerken, samen met de dingen waarvan ze weten dat ze verslavend werken, om ons zo collectief verslaafd te maken aan ziekmakers. De ziekterisico's die gepaard gaan met obesitas zijn ontelbaar. Ziekte betekent (zie hierboven, medische zorg, farma, mobiliteit) een enorme impact op de planeet. Denk bij ziekte en obesitas nog het mentale leed, het sociale leed, de impact op werk (werkverzuim, ...). De Coca Cola's, Mc Donalds en co zijn de grote sponsoren van grote evenementen en vormen een groot aandeel van de reclame die je te slikken krijgt op (social) media. Een cruciale stap naar een duurzame toekomst is die ongezonde voedingsindustrie een halt toeroepen. Naast de enorme voetafdruk van productie, transport en de indirecte afdruk door meer ziekte (zie de punten hierboven) kan ik me niet ontdoen van de vaststelling dat er een directe link is tussen bewerkte voeding en afval. Niet alleen brengt het meer afval met zich mee (productieafval, grondstoffen, productie) dan natuurlijke voeding, maar de (wegwerp-)mentaliteit is ook anders. Het afval op straat is vaak een mix van fastfood- en frisdrankverpakkingen. 

Op die manier kunnen we nog wel een tijdje doorgaan. Ik haal nog graag even enkele puntjes aan:

• In het nieuws: "we hebben steeds vaker een bril nodig, een gevolg van onze leefstijl (lezen, schermen, ...). Elke persoon zou dagelijks buiten moeten zijn, de ogen laten ontspannen." 
• Mentale problemen: "onderzoek heeft uitgewezen dat dagelijks een beetje natuur helpt"
• Steunzolen: Door voeten van kinds af aan in verstevigde schoenen te steken, verzwakt de natuurlijke functie van de voet, waardoor we vaker steunzolen moeten dragen. Laat je van je sokken blazen door deze video van Shoespiracy. 
• "Beweeg mee naar minder CO²" luidt de slogan van De Lijn. Ik vind het woord 'beweeg' heel ironisch in die slogan. Beweeg zelf, als mens, beweeg fysiek, dat verbruikt sowieso minder CO² dan de totale voetafdruk van die bus.

Bikepackvakantie met een zonnepaneeltje achterop om de apparaten voor navigatie en muziek op te laden

We creëren onze vijand zelf

We leven in een maatschappij die voortdurend dingen creëert waarvan we leren dat ze schadelijk zijn en waarvoor we dan weer oplossingen moeten uitvinden. Onderzoeken, technologieën en producties om problemen te verhelpen zijn overbodig als het probleem zich niet stelt. De paradox zit erin dat we vaak het probleem zelf creëren. We creëren een digitale levensstijl om dan te merken dat er veel nefaste gevolgen zijn waar we oplossingen voor moeten zoeken. We creëren een levensstijl die ons met meer allergieën opzadelt, om dan middeltjes tegen allergieën te gaan ontwikkelen. We creëren een sedentaire levensstijl om dan tegen overgewicht, rug- en knieproblemen middeltjes, braces en dergelijke te produceren. Wanneer we kijken naar voeding en gezondheid is dat niet anders. Het lichaam heeft nochtans (bijna) alles in zich om je fysiek en geestelijk fit te houden, om weerstand te bieden tegen ziektes, om je knieën en rug sterk te houden. De voeding die de natuur ons levert, biedt ons alles wat we nodig hebben. We hebben geen supplementen nodig en al zeker geen mayonaise. :-) 

Verduurzaming bij bedrijven

We zien dat er bedrijven zijn die onder de vorm van consultancy of coaching en change management andere bedrijven begeleiden in het verduurzamen van hun werking. Na uitvoerig opzoeken op het net stel ik vast dat die verduurzamingscoaching exact dezelfde lacune bevat waar ik op deze pagina gewag van maak: de (individuele) levensstijl. Bedrijven worden begeleid naar een lagere CO²-uitstoot door over te schakelen naar elektrische wagens en door productieprocessen onder de loep te nemen. Nog veel te vaak zien we dat de eetcultuur en beweegcultuur niet mee op het menu van die coaching staat en dat is jammer. In change management is een verandering van mindset het hoogste goed. Dat brengt me terug naar de stelling dat verduurzaming begint bij natuurlijke gezondheid (beweging, buitenlucht, natuurlijke voeding). Natuurlijke gezondheid brengt veranderingen in je hormonen en hersenen met zich mee, waardoor we quasi automatisch ecologisch bewustere keuzes gaan maken. Natuurlijke gezondheid stimuleren op het werk leidt automatisch tot een verduurzaming van een organisatie en zou daarom bij elk bedrijf deel moeten uitmaken van hun verduurzamingsbeleid. Daarnaast heeft het ontegensprekelijk nog ontzettend veel andere voordelen om gezond personeel te hebben.

Buiten bewegen maakt je bewuster van de natuur

Wie buiten beweegt, komt meer in verbinding met de natuur. Voel de wind in je haren, voel de heerlijke winterzon. Geniet van het warme kopje thee, de douche of het haardvuur na je wandeling of training in de frisse buitenlucht. Geniet van lente- en herfstkleuren en -geuren, van bloemetjes, vogels, eekhoorns of een sporadische ree. In een muf ruikend fitnesscentrum word je niet overmand door de schoonheid van de natuur. Achter het stuur van je auto zit je vaak te vloeken op andere chauffeurs in het drukke verkeer, terwijl fietsers genieten van de natuur en buitenlucht. Buiten bewegen maakt ons bewust van de seizoenen en de natuur. Het vergroot onze liefde en aandacht voor de natuur en voor het klimaat. Buiten bewegen maakt ook op hormonaal vlak gelukkig. Zowel in de natuur zijn als sporten doet de nodige gelukshormonen vrijkomen. Op die manier groeit onze liefde en aandacht voor de natuur nog meer, wat ons dan weer iets bewuster ecologische keuzes in het leven doet maken. Dat alles maakt van bewegen, meer bepaald van buiten sporten, een onmiskenbaar onderdeel van een duurzaam toekomstbeleid. 

De bittere kanttekening: De consumptiemaatschappij heeft ons in een wurggreep

Het economische model waarin we zitten staat haaks op een duurzame toekomst. Onze op consumptie, productie kapitaal gerichte economie is gebaseerd meer produceren om meer te verkopen (zie ook De Grenzen aan groei van De Club Van Rome). Als we als collectief gezonder zouden zouden worden, hebben we minder middelen nodig. Stel dat zeventig procent van de wereldbevolking veel gezonder en fitter zou zijn, dan hebben we minder farmaceutische middelen, minder medisch materiaal nodig. Dat betekent minder transport in de hele logistieke keten ervan, minder onderzoekers, minder jobs in logistiek, bouw, productie, minder jobs in zorg, minder artsen, kinesisten, diëtisten en psychologen. Je zou nog gaan denken dat het een grote aderlating is voor onze economie als we allemaal gezond worden. Natuurlijk wil dat farmaceutisch bedrijf niet inkrimpen, evenmin als dat bouwbedrijf of die producent van medisch materiaal. Allemaal willen ze groeien en veel geld verdienen. Liever dat dan inkrimpen voor een gezondere mensheid.  De parallel is snel getrokken naar alle actoren en producenten in de rest van de industrie. Elektrische fietsen ogen mooi met het oog op duurzaamheid, maar elke producent ervan verkoopt liever 100 e-bikes aan mensen met een eerder matige conditie dan dat 90 van hen via een gezondere, fittere levensstijl op hun oude fiets kunnen blijven rijden.

Nog moeilijker is het aan banden leggen van de voedingssector. Ga je alle frisdranken, corn flakes, McDonaldsen van deze wereld verbieden te bestaan? Ga je alle frituursnacks en voorverpakte maaltijden zwaar belasten zoals sigaretten? Het gaat om de volledige wereldeconomie en -industrie. Gaan we al die bedrijven en die hele sector stilleggen? Asbestproductie kunnen we verbieden, sigarettenproductie kunnen we heel erg aan banden leggen. Kunnen we dat ook met ongezonde voeding, waarvan we weten dat ze ons verslaafd en ziek maakt? Als we duurzame gezondheid (bevolkingsgezondheid) naast klimaatopwarming op de politieke agenda willen zetten, wil dat zeggen dat die hele consumptiemaatschappij wereldwijd op de schop moet. Twintig jaar geleden lachten ze je nog uit als je het had over de klimaatproblematiek, maar intussen is het wereldwijd een agendapunt. Ik hoop dat eenzelfde omwenteling op vlak van gezondheid mogelijk is. Het lijkt te gek voor woorden dat we als soort, wij, de mens, onze eigen gezondheid  niet op deftig kunnen aanpakken. Bevolkingsgezondheid staat al lang in elk land op de politieke agenda, alleen gaat bijna alle geld naar curatief beleid en niet naar preventief. 

Ik vrees dat ik de wereld niet kan veranderen, maar ik kan wel vanuit mijn eigen coaching en initiatieven mensen en bedrijven inspireren en helpen naar een duurzaam gezonde toekomst.

Groene en sportieve groe(n)ten,

Bart Delobel,

Oprichter van Fitter&Fitter